Te waihanga tikanga hou

News

Te waihanga tikanga hou

Whiringa-ā-nuku 20, 2020 | 12 min read

E urupare wawe ana Te Pūkenga me te kōtuinga whānui mō te mātauranga ahumahinga me te whakangungu ki COVID-19 me ōna pānga mai.

I tua atu i te mahi kia haere whakamua i te mahi whakaumu a Te Pūkenga, kua kauhuri wawe ki te whakarite i ngā pānga mauroa o COVID-19 ki ngā ākonga, ngā kaitukumahi me ngā āpitihanga.

Kua whakatū mātou i ngā rōpū mahi ā-rohe, me ērā kei te arahina e te rāngai, ā, kei te whakawhanake huarahi ēnei rōpū hei whakarite i ngā hiahia o te hunga e whai wāhi ana ki te pūnaha mātauranga ahumahinga me te whakangungu, tae atu ki ngā ākonga nō tāwāhi.

E ai ki te Kaiwhakahaere Mātāmua o Te Pūkenga, ā Stephen Town, “Kāore e ārikarika te mahi ngātahi puta noa i te kōtuinga whānui hei whakaheke iho i ngā pāpātanga o COVID-19 ki te angitu o te ākonga. He mea tino whai take tēnei mahi ki te āpōpō o Aotearoa, ā, kei te whakaatu mai i ngā otinga auaha, urutau hoki tērā tonu ka taea e tātou katoa.

“E manahau ana au i te ngākaunui o ngā tīma i tō mātou kōtuinga e whakapakari ana i ngā otinga mō ngā ākonga mā te whakamahi i te rahi, te whānui me te tohungatanga o te kōtuinga o Te Pūkenga. Ka nui anō ngā kōkiri angitu hei whakanui i a mātou ka urungi i tā mātou urupare urutā ki tau atu ki tētahi tikanga hou.”

Te whakaū pūkenga, wheako hoki

He maha ngā tāngata kei ngā wāhi-mahi puta noa te motu e māharahara ana mō ā rātou mahi, ā, kei te hiahia rātou ki te whakatōpū, ki te whakamana hoki i ngā pūkenga me te wheako kua riro mai i runga i te mahi. E mahi tahi ana mātou me TEC me NZQA ki te whakarite aratohu ka āwhina i te tangata mā te whakamana i ō rātou ākoranga o mua ki te tiwhikete ōkawa.

Ko tētahi tauira pai o tēnei kei te kawea e tētahi rōpū o ngā ITO whakawhiti me ngā āpitihanga e whai wāhi ana ki te hanganga

(BCITO, Skills Org, Connexis, Weltec, MIT, Unitec, UCol, Witt, Toi Ohomai me te tari matua o Te  Pūkenga) e mahi tahi ana ki te hanga atanga i waenga i ngā ITO me ngā āpitihanga kia āhei ai rātou ki te ‘hopu’ i ngā pia tērā e panaia i ngā pānga mai o COVID.

Ina hiahia ana tētahi pia ki te whai haere tonu i tōna akoranga engari kāore ia i te whai mahi i roto i te rāngai o tōna akoranga (kāore ia e whai mahi ana rānei), kua oti tētahi anga te whakarite e ngāwari ai te whakawhitiwhiti i waenga i te ako wāhi-mahi me te ako i rō akomanga. E hāngai ana tēnei anga ki ngā momo piatanga katoa me tōna āronga kia rite, kia ngāwari ai te whakawhitiwhiti mō te ākonga i waenga i te ako i te wāhi-mahi me te ako i rō akomanga e ai ki te tirohanga roa i raro i RoVE. Ko tēnei te tauira i whakaarohia hei whai mā ētahi atu rōpū whāiti, ā, kua tonohia te TEC māna e whakamātau.

Te whakarite i ō ngā kaitukumahi hiahia

Ko ērā kaitukumahi kua kite nei me whakangungu anō, me whakapiki pūkenga anō ā rātou kaimahi hei urupare ki ngā pānga mai o COVID-19 ka whai tautoko mai i tētahi putunga whakaakoranga me ngā whiwhinga-whāiti e wātea ana ki ngā āpitihanga o Te Pūkenga, arā, te toro atu ki te nui, te whānuitanga me ngā hononga o te kōtuinga.

Tērā e kitea e tētahi āpitihanga te hiahia ki tuku akoranga kē mō ngā kaimahi manaaki tangata kua poroa ā rātou mahi kia ea ai ngā hiahia o tōna rohe. Ka taea e rātou te toro ki te putunga, te tīpako ake i ngā whiwhinga-whāiti e hiahiatia ana, te whakarite wawe i te huarahi tuku akoranga, kia wātea ai. Mā reira e tutuki ai ngā hiahia wā-poto a te kaitukumahi, e wawe ai te whakapiki pūkenga o ngā kaimahi, e whakarite hoki i tētahi ara tika ki ngā rauemi, ā, ka whakanikoa haeretia i roto i te huringa o te wā.

Te ako me te whakangungu tonu

E ai ki ngā raraunga ko te hunga kua tino pāngia e COVID-19, ko ērā e mahi ana i ngā kaupapa o te manaaki tangata, te tāpoi me te hoko. Hei āwhina i tērā hunga ki te whakangungu anō, ki te panoni ara mahi rānei, kua whakaterea e ā mātou āpitihanga ētahi kaupapa hou, huri noa te motu.     

Five industries hit by covid Graph

Source: Infometrics Limited

Ngā kaupapa mahitahi ā-Āpitihanga ki

NorthTec me NorthChamber, Work Ready, me People Potential me te tautoko mai a MSD, he mea whakatere i Tai Tokerau Skills Centre Plus – Te Rua o Pūkenga 

i tā rātou pūtahi ako i Whāngārei i te marama o Hune. He kūaha matua te pūtahi nei e haere atu ai te hunga e rapu ana i te mahi me ngā pūkenga kia tirohia ngā ratonga me ngā akoranga. Ko tētahi hua pai anō kua puta i Te Rua o Te Pūkenga ko te āhei ki te tūhonohono i ngā whakahoatanga me te tirotiro i ngā tūāhua me ngā mahi ka tū ā tōna wā.

Hei tā Jon Smith, te Kaiwhakhaere Mātāmua o NorthTec mō tēnei wā, “He whāinga nui tēnei mō NorthTec, he wāhanga hoki o te tukutuku i ngā ratonga ako. Ko te tirohanga roa mō Te Rua o Te Pūkenga ki tū hei kūaha matua e haere atu ai te hunga e rapu ana i te mahi me ngā pūkenga kia whai wāhi ki ngā ratonga me ngā akoranga kei te hiahiatia.”

E aronui ana te Kuratini o Ōtepoti ki āna hapori mā ngā kōwhiringa akoranga me te te tautoko i ngā ahumahi haukāinga ki te whakakī i ngā whāwhārua. Mō ngā wiki e whā kua noho rātou ki te Kia Kaha Centre ki Whakatipu hei kanohi mō te rāngai mātauranga matua, e kōrero ana mō ngā huarahi mātauranga matua, e tohutohu ana hoki i ngā tāngata ka poroa ā rātou tūranga mahi, e whakaaro ana ki te panoni ara mahi rānei.

E ai ki a Megan Gibbons, te Kaiwhakahaere Mātāmua o Te Kuratini o Ōtepoti, “Kei te whakahaere mātou i tētahhi atu kaupapa me te Kia Kaha Centre i te marama o Oketopa mō te tekau wiki i ētahi wāhi o te rohe.”

“He tino rawe ngā whakahokinga kōrero mai te rauna tuatahi, ā, kei whea mai te putanga o te Pūtea Whāiti mō te Whakangungu me te Piatanga (TTAF) a te Kāwanatanga. Kua whai wāhi hoki mātou ki ‘Jobbortunities’, tētahi tūāhua kimi wawe i te mahi me te whakangungu, i tū i te tīmatanga o te marama o Oketopa. Kei reira mātou ki te whakawhiti kōrero me ngā tāngata ki te tuku kōwhiringa akoranga mō te hunga i whakakorea tā rātou tūranga mahi i COVID-19.

I whiwhi pūtea tautoko a UCOL me EIT mai i MPI ki te whakarewa anō i ngā akoranga ahuwhenua ki te Kura Ahuhwenua o Taratahi, i te taha tonga o Te Whakaoriori. Ko te kaupapa tuatahi he ‘puni tairongo’ hei whakaatu i ngā huarahi e wātea ana kia mahi koe i runga i te whenua. Ka tautoko tēnei te anamata o ngā ahumahi ahuwhenua, ahumoana o Aotearoa e tere panoni ana, ā, nā COVID-19 hoki i kitea te hiahia ki ngā tāngata rerekē, auaha me ngā pūkenga hou i roto i te ahumahi. E tautoko ana te kaupapa a Taratahi i te hunga ki te kimi ara mahi hou, oranga hou hoki.

Ko te Rōpū Mahi Rāngai Ratonga, arā, ko ServiceIQ, MIT, Wintec me SIT, i huitahi me ngā kaitukumahi, ngā whakahaere ahumahi mō te tāpoi, te manaaki tangata me te hoki kia mātau ake ki ngā hiahia o ngā kaimahi kua whakakorea te tūranga mahi, ngā pūkenga hou e hiahiatia ana e te ahumahi (tino whaitake, wā-poto, wā-roa atu) me te ara tukunga.

I mārama hoki te rōpū mahi Rāngai Ratonga ki te maha o ngā tauira, ina rā ngā pia, kua pāpāhia e COVID-19, i te mahi a ngā kaitukumahi ki te whakakore i ngā tūranga mahi.

I huitahi ngā kaiako tao o MIT, Wintec, EIT me ngā kaimahi a ServiceIQ ki te whakarite i ētahi rongoā e whakawhiti ai ngā tauira tao kai, i panaia i ā rātou wāhi-mahi, ki ngā āpitihanga e haere tonu ā rātou akoranga. Nā konā ka haere tonu ngā akoranga mō tēnei wā kia hoki rā āno rātou ki te whakangungu i roto i te mahi, ka noho tonu ai rātou i roto i te pūnaha mātauranga ahumahinga me te whakangungu.

He nui tonu te warawara mō ngā pānga ohaoha wā-roa o COVID-19, ā, he rerekē hoki ngā tirohanga mō te kaha o te ōhanga o Aotearoa kia piki mai anō.

Ko tā mātou e mōhio nei e haere ake ana te whakaumutanga. Kia pohewatia tētahi pūnaha mātauranga ahumahinga me te whakangungu mauroa e noho ai te ākonga ko ia te pūtake, kia nui ake hoki te whai wāhi mō te katoa, kia mātua whakarite hoki i ngā huanga ōrite mō ngāi Māori.

Te Pūkenga

Ko te panoni e haere ake ana puta noa i te rāngai mātauranga ahumahinga me te whakangungu, kia whānui ai te mahi ngātahi a te kōtuinga o Te Pūkenga. Arā hoki ngā āpitihanga, ngā ITO whakawhiti, ngā hoa me ngā tari ā-waho, me te whai ki noho ko te ākonga te tino pūtake o ā rātou whakatau kaupapa.